«Τα κομμουνιστικά κόμματα που, πρώτη φορά στην ιστορία του κόσμου, ο Μαρξ τα όπλισε με επιστημονικά μέσα για να κατανοούν την ιστορία,... εμφανίζονται ανίκανα να γράψουν με μαρξιστικό τρόπο τη δική τους ιστορία κυρίως όταν τους ξεφεύγει από τα χέρια». (Λ. Άλτουσέρ). Το ελληνικό κομμουνιστικό κίνημα δεν μπορεί να εξαιρεθεί απ' αυτόν τον κανόνα. Ίσως μάλιστα αποτελεί την καλύτερη επιβεβαίωση του, γιατί την πολιτική του τη χαρακτηρίζει αν μη τι άλλο η ανιστορικότητα, και την Ιστορική ματιά του χωρίς άλλο η απολιτικότητα. Ιστορική ματιά, σ' αυτή την περίπτωση, δια γυμνού οφθαλμού σημαίνει υπεκφυγή και μυθοποίηση της ιστορίας μέσα από την «αντικειμενικότητα», δια πονηρού οφθαλμού σημαίνει εκ των υστέρων απολογητική της όποιας πρακτικής. Για ένα κομμουνιστικό κίνημα, η μόνη επαναστατική ματιά που υπάρχει, είναι δια πολιτικού οφθαλμού, δηλαδή με σκοπό τη συμπύκνωση της εμπειρίας που προσφέρει η ιστορία των ταξικών αγώνων, την ερμηνεία των συνθηκών που προκάλεσαν «λάθη» και «ήττες» για την εργατική τάξη και όχι βέβαια την απλή γεγονοτολογική αναγνώριση κάποιων «λαθών». Σ' αυτή την ιστορική ματιά υπάρχουν κάποια κομβικά στοιχεία, πρωτεύοντα και κυριαρχικά που σημαδεύουν τεράστια χρονικά διαστήματα. Αρκετά σπάνια, υπάρχουν και επαναστάσεις, χαμένες η κερδισμένες, στιγμές δηλαδή που οι μάζες βγαίνοντας στο προσκήνιο διεκδικούν την κατάληψη της πολιτικής εξουσίας και βάζουν πλώρη για μεγάλα πράγματα για σοσιαλισμό ας πούμε. Έμεϊς εδώ θα μιλήσουμε μόνο για χαμένες επαναστάσεις η μάλλον μόνο για μία χαμένη επανάσταση, την ΕΑΜική. Το κομμουνιστικό κίνημα της χώρας μας (ολόκληρο!) έχει πει πάρα πολλά πράγματα για την ΕΑΜική επανάσταση. Μόνο ένα δεν είπε και δεν αναγνώρισε: ότι ήταν επανάσταση, λαϊκή με όλη τη σημασία της λέξης και πάνω απ' όλα σοσιαλιστική, που πρότεινε ένα όραμα κοινωνικής εξουσίας ανατρεπτικό και καταστρεπτικό για τον κόσμο του καπιταλισμού. Ο Θ. Χατζής, πραγματικά σαν «φωνή βοώντος εν τη ερήμω», μοναχικός και περιθωριοποιημένος, προκλητικά αγνοημένος από την κάθε λογής Αριστερά σ' όλη του τη ζωή πάλεψε για να υποστηρίζει ένα και μόνο πράγμα: «Το εαμικό κίνημα ήταν αληθινή λαϊκή επανάσταση, που χάθηκε». Και γιατί χάθηκε; Μήπως φταίει κάποιο «μοιραίο και τραγικό συνάμα λάθος», μήπως οι ραδιουργίες των μυστικών πρακτόρων, το μοίρασμα του κόσμου στη συμφωνία της Γιάλτας; Η αμορφωσιά και η καθυστέρηση του ελληνικού λαού; Άλλα τότε γιατί ο Μαρξ έλεγε ότι η πάλη των τάξεων είναι η κινητήρια δύναμη της ιστορίας, δρα και της Ελληνικής Ιστορίας; Επαναστατικές καταστάσεις δημιουργούνται και καθορίζονται σε μια συγκυρία ιδιαίτερη της πάλης των τάξεων, άρα, εκεί θα βρούμε και γιατί χάνονται. Αυτό είναι το αντικείμενο της μελέτης του θ. Χατζή «Η ΝΙΚΗΦΟΡΑ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΠΟΥ ΧΑΘΗΚΕ». Εκεί σιγά σιγά αναδεικνύονται και τα αίτια της συντριβής της επανάστασης. Η πολιτική του ΚΚΕ, της πρωτοπορίας και καθοδηγητικής υποτίθεται δύναμης της επανάστασης, όπως αυτή διαμορφώνεται και κυριαρχεί από το 1943 και μετά είναι η πηγή μιας σωρείας «λαθών» που χαντακώνουν το λαϊκό κίνημα. Η γραμμή της «λαϊκής ενότητας» δίνει τη θέση της, στην αγωνιώδη επίκληση για «εθνική ενότητα» που τόσο καθαρά είχε φανεί ότι ήταν απραγματοποίητη και τυχοδιωκτική. Η 'δυναμική των επαναστατημένων μαζών παραγνωρίζεται, ενώ υπερτονίζεται η δύναμη του αντίπαλου στρατοπέδου. Η σημασία των νέων θεσμών - δυνάμει κυττάρων μιας άλλης κοινωνικής οργάνωσης (λαϊκή δικαιοσύνη, αυτοδιοίκηση, λαϊκός στρατός) δεν κατανοείται. Τελικά το επαναστατημένο μαζικό κίνημα ξεπερνά αλματωδώς την «ηγεσία» του, που στέκεται ανήμπορη να καταλάβει τα γεγονότα, πνιγμένη στο μικροαστισμό και το συντηρητισμό της. Οι ιδεολογικές και πολιτικές συνθήκες με άλλα λόγια η κυριαρχία της αστικής ιδεολογίας πάνω στην πολιτική και τη στρατηγική της ηγετικής 'Αριστεράς που ευθύνονται για τη συντριβή της ΕΑΜικής επανάστασης κρατούν αιχμάλωτη και σήμερα την παραδοσιακή 'Αριστερά. Και τότε και τώρα η κρίση της 'Αριστεράς ήταν καθοριστικά παρούσα. Μόνο που στις φοβερές στιγμές της επαναστατικής κατάστασης, η κρίση της 'Αριστεράς σημαίνει τραγωδία, ολοσχερές και καταστροφικό τσάκισμα του μαζικού κινήματος. Η αναγνώριση του ΕΑΜικού κινήματος σαν αυθεντικής λαϊκής επανάστασης έχει ίνα τεράστιας σημασίας πολιτικό αποτέλεσμα. Νομιμοποιεί την επαναστατική δυνατότητα, καταγράφει την επανάσταση, όχι σαν μια ιδέα ρομαντικών διανοουμένων, αλλά σαν «κατάσταση πραγμάτων» πιθανή όσο και αναγκαία. Γι αυτούς τους λόγους, πρέπει να μελετάμε την ΕΑΜική επανάσταση, να αναδεικνύουμε όλο της το περιεχόμενο. Ο θάνατος του Θ. Χατζή συνέπεσε με τη θεσμοθέτηση της αναγνώρισης της «εθνικής Αντίστασης» δηλαδή την πλήρη κυριαρχία της αστικής ιδεολογίας πάνω στην ιστορία, την επίσημη απόκρυψη της επανάστασης πίσω από τα ιδεολογήματα της «λήθης», και της «εθνικής ενότητας». Εκεί λοιπόν που όλη η παραδοσιακή Αριστερά απαρνιέται τα «έργα» της και το παρελθόν της, Ο Θ. Χατζής δεν θα διστάσει πάλι τραγικά μόνος να τα υπερασπίσει: «Τότε εμείς δεν ξέραμε κανέναν άλλο όρο έξω από το εθνικό Απελευθερωτικό Κίνημα, τον εθνικό απελευθερωτικό αγώνα. Ο όρος εθνική Αντίσταση μας ήρθε απ' τη Δύση πολύ αργά, και νομίζω ότι ο ορός εθνική "Αντίσταση δεν ανταποκρίνεται πλήρως στην ελληνική πραγματικότητα. Το ΕΑΜ έκανε εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα, που σημαίνει ότι κάλεσε το λαό στην πάλη για εθνική απελευθέρωση και ταυτόχρονα τον κινητοποίησε σε αγώνες ταξικούς, κοινωνικούς μεγάλης ολκής για την εθνική ανεξαρτησία, τις πολιτικές ελευθερίες, τα πολιτικά δικαιότατα, για προβλήματα που ήταν άλυτα αιώνες ολόκληρους απ' την ελληνική αστική τάξη, και κυρίως δημιούργησε μια κατάσταση ρήξης, παρόλο ότι δεν το επιδίωκε, με την κυρίαρχη τότε Ολιγαρχία, η Οποία χρεοκοπημένη και αποτυχημένη, είτε συνεργάστηκε με τον κατακτητή, είτε έφυγε στο εξωτερικό». (Παρέμβαση στο Συμπόσιο του Κ.Μ.Ε. για την ΕΑΜική αντίσταση, Δεκέμβρης 1981).